Wat betekent aanraking in het leggen van contact? Wat kunnen zorgprofessionals leren van dansers? Hoe kom je als danser achter de voordeur? Dansnest onderzoekt als onderdeel van het actieonderzoek Lang Leve! wat dans kan betekenen voor ouderen in ‘s-Hertogenbosch.

De stad van je moeder 

“De generatie die nu de oudste is, was jaren gewend om in dienst te staan van gezin en familie: zorgen voor de kinderen, brood op de plank. Dan is de luxe van kunstbeleving niet altijd vanzelfsprekend, laat staan dat mensen naar culturele activiteiten gingen.” Ik spreek Nana van Moergestel en Neel Brans van Dansnest over hun zoektocht binnen Lang Leve!, het actieonderzoek naar de beeldvorming rond ouderen in ’s-Hertogenbosch, ook wel ‘de stad van je moeder’. 

“We gaan vanuit dansinterventies de ontmoeting aan met senioren en met professionals.” Bevindingen worden gedeeld met partners uit de kunst-, cultuur-, zorg- en welzijnssector. “Het is voor ons een uitdagend traject. Normaal zijn we gewend om naar een dansproductie toe te werken, nu zijn interventies een manier om kennis op te halen over de leefwereld en behoeften van ouderen. Hierdoor moeten we met veel meer geduld te werk gaan.” 

Dans
Dansnest is begonnen met dansinterventies in appartementengebouw Badeloch en Van Neynsel locatie Antoniegaarde. “Hoe ouder je bent, hoe meer je omringd bent met ouderen of met professionals die met je omgaan omdat je oud bent. Wij komen daar binnen met een danser die jaren jonger is. De interactie die dan ontstaat zorgt voor ander contact.” 

Een aantal mensen die dansers ontvingen, zijn mee geweest naar lunchconcerten bij Willem Twee Concertzaal. “Na afloop van de lunchconcerten ontmoeten we elke veertien dagen betrokkenen bij het actieonderzoek. Maar juist deze ouderen meenemen was spannend. De rollator paste niet goed in de auto. Een gehoorapparaat bleek zeer gevoelig voor het geluid van de muzikanten en er moesten medicijnen geslikt worden tijdens het concert. Je voelt hoe uitdagend het is om nieuwe ervaringen aan te gaan.”

Vervoer
“Het probleem van vervoer komt telkens terug.” Soms als excuus, meestal omdat het echt lastig is, vanwege speciale zorg of om het überhaupt geregeld te krijgen. “Daarnaast merken we dat ouderen leven in een krimpend netwerk. Dan raak je gewend aan praten over wat niet meer kan. Juist de energie van dans helpt om deze gewoonte te doorbreken. Want opeens staat iemand te dansen. Mensen blijken zo tot meer in staat dan ze dachten.” Deze ontdekking heeft geholpen de interventies door te ontwikkelen als “Dansvisite”.

Grandparents only 
Een volgende stap werd gezet in samenwerking met jonge dansers van Danserswijk, die wekelijks dansen in Babel (vroeger De Muzerije). “Onderzoek wijst uit dat grootouders vaak een geluksgevoel ervaren bij hun kleinkinderen. Tijdens de puberleeftijd zie je dat het contact met opa en oma minder wordt. Daarom wilden we onderzoeken of een gezamenlijke kunstbeleving daar iets in kan betekenen. De jongeren werkten aan een choreografie waarbij de grootouders deel konden nemen. ” Maar dit bleek kwetsbaarder dan gedacht. “Normaal dansen zij voor hun eigen plezier. Maar hoe kan je jouw hobby inzetten, dat het ook iets voor iemand anders betekent? Dat is best een grote verantwoordelijkheid. ” Toch: alle dansers van Danserswijk kwamen later die maand naar het stadsgesprek Lang Leve! in de Stadsbibliotheek; het kwartje was gevallen. 

Meanderflat 
Sinds enkele weken werkt Dansnest met bewoners van de Meanderflat in de Kruiskamp. Bij de eerste dansvisites werd samengewerkt met zorgbehoevende ouderen. Nu ligt de focus op zelfstandig wonende ouderen, die de weg naar het culturele aanbod beperkt weten te vinden. Of deze ouderen eenzaam zijn? “Nee, die vraag doet er voor ons helemaal niet toe. We zoeken ouderen die nieuwsgierig zijn en open staan voor nieuwe ervaringen.” 

“Tijdens de dansvisites gaan bewoners door met hun dagelijks leven. De dansers laten zich hierdoor inspireren en gaan aan het werk.” Speels ontstaat er een wisselwerking. “Je ontdekt hoe iemand in het leven staat. En opeens staat iemand te dansen in haar eigen huis. Wonderbaarlijk hoe makkelijk dat gaat!” De dansvisites worden door flatbewoners vol overtuiging opgepakt. “Onze aanwezigheid lijkt een vuurtje aan te wakkeren. Oudere bewoners willen graag meer contact met werkenden in de flat. Ze willen hiervoor een festival organiseren. Ideale plek natuurlijk om de registraties van de dansvisites te laten zien.” 

Jeroen Bosch Ziekenhuis 
Hoe maak je de opgedane kennis in al deze projecten overdraagbaar? Het Jeroen Bosch Ziekenhuis bleek hier een bijzondere partner. “Ook zij werken veel met ouderen. En ze moeten net als wij continu improviseren in het contact met de ander. Maar onze expertise in hoe je met contact en aanraking omgaat is anders.” Zorgcontact is geformaliseerd. Een arts mag bijvoorbeeld niet op iemands bed gaan zitten. “Voor dansers is het vanzelfsprekend dat je iemand persoonlijk en fysiek benadert. Je wordt heel gevoelig voor het soort aandacht waar iemand behoefte aan heeft.”

Doel is een dansproduct te ontwikkelen waarin zorgprofessionals worden uitgedaagd om de expertise uit dans te gebruiken in hun dagelijkse praktijk. “Wat als je de interactie tussen zorgverlener en patiënt of cliënt ziet als een choreografie van twee dansers? Wat voor contact is er dan mogelijk? En hoe biedt dit andere contact ruimte voor gesprek over zingeving en cultuurbeleving?”

Manifestatie
Dansvisites, Grandparents Only en de samenwerking met het Jeroen Bosch Ziekenhuis waren allemaal te beleven op de manifestatie Lang Leve! op donderdag 27 juni 2019 in de Bank van Leening aan de Schilderstraat. 

---

Tekst: Malou van Doormaal
De interventies van Dansnest maken deel uit van Lang Leve!, het actieonderzoek van de Academie voor Beeldvorming naar oud worden in ‘s-Hertogenbosch.